W grudniu 2019 r. ukazała się publikacja Uczestnicy konspiracji niepodległościowej na Podkarpaciu w latach 1939-1956 przygotowana przez historyka Czesława Nowaka, kustosza Muzeum Podkarpackiego w Krośnie. Dla Czytelników stwarza ona możliwość zapoznania się z tematyką dramatycznego okresu w historii Podkarpacia, obejmującego lata okupacji niemieckiej i pierwszego dziesięciolecia Polski "ludowej". Chociaż to opracowanie nie przedstawia całej konspiracji niepodległościowej, nie spełnia także funkcji słownika uczestników konspiracji, to jednak prezentacja ponad stu życiorysów wybranych postaci i kilkunastu dramatycznych wydarzeń, daje możliwość poznania losów bohaterów konspiracji i poznania uwarunkowań historycznych tamtej epoki.
Biogramy i wydarzenia znajdujące się w niniejszej książce to część materiałów opracowanych przez Autora w okresie wieloletniej pracy naukowej i społecznej, prowadzonej w ramach Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Krośnie, Podkarpackiego Towarzystwa Historycznego, Powiatowego Klubu Historycznego im. AK Krosno - Dukla oraz w Dziale Historycznym Muzeum Podkarpackiego w Krośnie.
W tytule publikacji posłużono się terminem regionu geograficznego Podkarpacia, na którym była prowadzona działalność niepodległościowa w latach 1939-1956. Pod względem historycznym był to teren Inspektoratu Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej Jasło, który obejmował powiaty: brzozowski, jasielski, krośnieński i sanocki. W opracowaniu najwięcej miejsca poświęcono osobom i wydarzeniom związanym z ówczesnym powiatem krośnieńskim.
Wiedza zawarta w opracowaniu stwarza możliwość poznania postawy patriotycznej tamtego pokolenia, jego determinacji oraz poświęcenia w walce o wolną Polskę, postawy wynikającej z wyznawanych wartości narodowych i religijnych. Z dramatów życiowych bohaterów tamtych czasów można dowiedzieć się jak nierówną, wprost szaleńczą podejmowali walkę, jak wielką przewagą dysponowali ich oprawcy, jakich bezwzględnych metod używali w niszczeniu polskiego podziemia. Udział w batalii z wrogami narodu polskiego wymagał od jej uczestników bohaterstwa, cierpienia, a niejednokrotnie poświęcenia życia swojego i osób najbliższych. Śmierć kilkudziesięciu z przedstawionych w książce osób potwierdza to wydatnie.
Wydanie niniejszej publikacji wpisuje się zarówno w obchody stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę, jak też w obchody 80. rocznicy wybuchu drugiej wojny światowej i 75. rocznicy jej zakończenia, ponieważ przypomina wielu ludzi - uczestników walk o niepodległość z lat 1914-1921 oraz 1939-1956.
Prezentację uczestników konspiracji rozłożono na dwa rozdziały, aby rozróżnić konspirację antyniemiecką i antykomunistyczną. Jednak podziału tego nie można do końca zrealizować ze względu na fakt, że większość z wymienionych działaczy i żołnierzy uczestniczyło w obydwu konspiracjach.
Trzeci rozdział dotyczy upamiętnienia osób i wydarzeń opisanych w opracowaniu. Zaprezentowano w nim fotografie miejsc upamiętnień, krótki opis ich organizacji i patriotycznej oprawy oraz wskazanie autorów tych upamiętnień. Chociaż ukazano jedynie kilkanaście uroczystości spośród wielu, które miały miejsce na przestrzeni kilku dziesięcioleci, to są one dobrymi przykładami patriotycznej postawy współczesnego pokolenia, składającego hołd bohaterom z lat 1939-1956.
Publikacja może być przydatna dla regionalnych historyków, studentów, nauczycieli historii, samorządowców i pasjonatów historii. Na pewno wywoła zainteresowanie wśród nielicznych, żyjących żołnierzy konspiracji i rodzin kombatantów. Została wydana przez Muzeum Podkarpackiego w Krośnie i Podkarpackie Towarzystwo Historyczne.
Książka liczy 470 stron, zawiera niezbędną bibliografię, także ponad 100 fotografii. Można ją zakupić w kasie biletowej Muzeum Podkarpackiego lub zamówić (więcej informacji na stronie muzeum.krosno.pl).
Na promocję publikacji Muzeum Podkarpackie w Krośnie zaprasza 7 lutego (piątek), o godz. 17.00 (Pałac Biskupi, ul. Piłsudskiego 16).
Czesław Nowak
Muzeum Podkarpackie w Krośnie
