– Bez prawdy nie ma dla mnie piękna. Piękno nie musi być ładne, bo prawda często taką nie jest... – to wyznanie artystki (padło podczas rozmowy z krytykiem sztuki Antonim Adamskim) przytoczono wczoraj podczas wernisażu. I mogło stanowić sentencjonalną prawdę o sztuce w ogóle. – W przypadku konkretnie sztuki Małgorzaty można wprowadzić subtelną korektę: otóż jej malarstwo jest pełne uroku, i pozorny chłód kolorów jedynie koi i wycisza – mówiono w kuluarach. Istotnie, licznie zgromadzona publiczność wyjątkowo zgodnie dzieliła się z autorką wyrazami sympatii i podziwu dla jej sztuki.

– Wprawdzie znam jej twórczość, ale tym razem zaskoczyła mnie dodatkowo; jej subtelność kolorystyki i jednocześnie ekspresyjność daje niepowtarzalny efekt – wyraziła swą opinię Barbara Marchewka, autorka prac wystawianych w bibliotecznym saloniku na przełomie minionego roku.

Obrazy Małgorzaty Rysz-Kuczek są niemal monochromatyczne, choć niejednokrotnie prawie dosłowna kropla koloru sprawia, że obraz jaśnieje albo przemawia wyraziście i nie daje się pominąć w interpretacjach. Dlatego też w katalogu wystawowym, tradycyjnie wydawanym przez Bibliotekę, napisano m.in.: „Nawet pejzaż, tak poetycki, że ledwie widzialny, subtelnym kolorem gasi chłód „krajobrazowego” istnienia. Chłód ten nadal sprzyja sięganiu wzrokiem w nieograniczone dale. Po to, by mnożyć pytania. Może i zmuszać nas do stawiania pytań, na które nie zawsze nam pozwala czas popędzany codziennością; a raczej – pozorami wagi tej codzienności”.

Sztuka tej artystki to rzeczywiście dyskretna forma stawiania pytań o sprawy ostateczne. Jej żywioły – woda, powietrze czy ziemia (Ziemia to właśnie tytuł tej wystawy), oraz towarzyszące im światło, jakby przenikające sfery mgieł, to malarskie ukazywanie granic ludzkiego poznania. To także wyraz nigdy niespełnionych pragnień i tęsknot. Przeszywające srebrzyste powietrze ptaki mogą jedynie sugerować nam naszą swoiście interpretowaną nieudolność: brak możliwości wzbicia się w przestworza, czyli brak pełnego poczucia wolności.

To dlatego w szkicu katalogowym napisano również: „czym jest nasz początek? Ludzki? Kto chce wierzyć, niech wierzy: początek człowieczeństwa to Pierwsze Zdziwienie. Że przekłute iskrami czarne tło to nocne niebo. Zdziwienie, że chyba ktoś musiał owe iskry osadzić na tym sklepieniu. Malarstwo Małgorzaty Rysz-Kuczek szuka pretekstu, by nam o tych spostrzeżeniach i zdziwieniach powiedzieć”.

Osobną część wystawy stanowią ceramiczne jaja różnych wielkości, „usadowione” w piasku na szklanej płycie pod obrazami (i przy wejściu, na bieli blatu stołu). Można podjąć dalszą próbę interpretacji zaprezentowanych w tej galerii prac i sugerować, że glina, z której ukształtowane są te jaja, to kolejny żywioł – ziemia, z której powstał także biblijny Adam. Więc to symbol wszelkiego początku.

Owszem, ludzkość jajo traktowała jako symbol poczęcia, symbol tajemnicy istnienia, jako emblemat nieśmiertelności itp. Od tysięcy lat. Wszak człowiek jest istotą religijną. Nawet według chińskiej mitologii to bóg Tien rzucił na wody jajo i z niego wykluł się pierwszy człowiek.

Zatem artystka ta czerpie inspirację z wielkiej tradycji – nie tylko europejskiej. Jaja znajdowano w grobach na terenach Syberii, Skandynawii, ale i Indii, w śladach dawnych miejsc pochówków Druidów. Nie przypadkiem jajo było symbolem myśli i materii alchemików. Dziś dla nas – jest symbolem odradzania się, jakie postulują kanony wiary chrześcijańskiej.

Obok symboliki powstania z prochu – malarstwo Małgorzaty Rysz-Kuczek jest przesycone eterycznością liryki wyzwalającej refleksje, które stanowią o naszym człowieczeństwie. Ta artystka sama w sobie jest piękną metaforą – rodzi obrazy ze światła i mgły.

Jan Tulik
Foto: KBP