Celem prezentacji jest upowszechnienie postaci i spuścizny Stanisława Vincenza oraz popularyzacja Huculszczyzny, jednego z najbardziej atrakcyjnych obszarów Karpat. Program Festiwalu Huculskiego „Słowiańska Atlantyda” wpisuje się także w obchody „Roku Czesława Miłosza”, który nazywał Vincenza „ostatnim mędrcem XX w.” oraz prekursorem idei integracji europejskiej i porozumienia pomiędzy Wschodem i Zachodem Europy.
Stanisław Vincenz urodził się w 1888 r. w Słobodzie Rungurskiej koło Kołomyi na Huculszczyźnie, zmarł na emigracji w 1971 r. w Lozannie. Był prawnukiem francuskiego emigranta Charles`a-François de Vincenza. Ojciec pisarza był jednym z pionierów przemysłu naftowego w Słobodzie Rungurskiej. Matka Zofia, z domu Przybyłowska, pochodziła ze starej szlacheckiej rodziny właścicieli majątku Krzyworównia na Huculszczyźnie. Vincenz w dzieciństwie był wychowywany przez huculską nianię Pałahnę Slipenczuk-Rybenczuk.
Uczęszczał do gimnazjum w Kołomyi i Stryju. Studiował na Uniwersytecie Lwowskim i Wiedeńskim m.in. prawo i filozofię, z której uzyskał doktorat. W okresie I wojny św. walczył pod Haliczem i we włoskich Dolomitach. W latach 20-tych był redaktorem miesięcznika „Droga”, gdzie publikował eseje z filozofii religii. We wrześniu 1939 r. został aresztowany przez NKWD i osadzony w sowieckim więzieniu w Stanisławowie. Zwolniony wiosną 1940 r., opuścił huculski Bystrec i w maju przedostał się z rodziną przez Czarnohorę na Węgry. Po wojnie zamieszkał w alpejskiej miejscowości La Combe de Lancey pod Grenoble we Francji. W tym okresie współpracował z paryską Kulturą. Zgromadził wokół siebie wielu pisarzy, m.in. Czesława Miłosza, dla którego był mistrzem duchowym.
Prochy tego wybitnego prozaika, eseisty, miłośnika i znawcy Huculszczyzny zostały 14 grudnia 1992 r. sprowadzone na krakowski cmentarz na Salwatorze. Dopiero w 2008 r. nad grobem Stanisława i Ireny Vincenzów po raz pierwszy w historii zabrzmiały dźwięki trembit huculskich, na których zagrali Huculi z Werchowyny.
Wystawa obejmuje pokaz 60 fotografii związanych ze Stanisławem Vincenzem, jego rodziną i Huculszczyzną. Zdjęcia pochodzą ze zbiorów Joanny (dziennikarka) i Andrzeja (syn pisarza, profesor emeritus slawistyki na Uniwersytecie w Getyndze) Vincenzów, mieszkających w Heidelbergu w Niemczech. Jest to część dużego zespołu fotografii, które zostały przeniesione i ocalone w maju 1940 r. w trakcie ucieczki rodziny Vincenzów z Czarnohory, będącej pod okupacją sowiecką na Węgry. Najcenniejsze i najciekawsze są fotografie przedstawiające samego pisarza, który w latach 1926-1940 mieszkał w huculskiej miejscowości Bystrec, położonej u stóp głównego grzbietu Czarnohory. Przedstawiają jego nie istniejący już drewniany dom wybudowany przez majstra Mohureca. To w nim zaczęło powstawać słynne dzieło Na wysokiej Połoninie, wydane w 1936 r. w Wydawnictwie „Rój”, kończone już na emigracji w La Combe de Lancey pod Grenoble we Francji, w postaci kolejnych tomów – Zawada (Londyn 1970 r.), Listy z nieba (Londyn 1974 r.) i Barwinkowy wianek. Zdjęcia przedstawiają także pisarza z jego przyjaciółmi Hucułami, z którymi związał się na całe życie i którzy byli inspiracją jego twórczości pisarskiej, nawet po opuszczeniu Huculszczyzny. Niezwykle ciekawe są również fotografie przedstawiające budownictwo sakralne, obrzędy, typy huculskie, spław drewna i widoki górskie. Uzupełnieniem ekspozycji jest pokaz zabytków sztuki huculskiej z przeł. XIX i XX w., wzbogacony przykładami strojów huculskich, grafiki oraz cennym zbiorem obiektów ikonograficznych.
Po wernisażu wystawy organizatorzy zapraszają na „Wieczór Vincenzowski” poświęcony zmarłemu 40 lat temu wybitnemu pisarzowi. W pierwszej części wieczoru Dariusz Dyląg (Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie) zaprezentuje: Czytając Vincenza – odbiór Twórcy i dzieła w środowisku współczesnych krajoznawców. Druga część wieczoru to przegląd filmów i diaporam związanych z Huculszczyzną. Witold Grodzki (Koło Przewodników przy Oddziale PTTK w Krośnie) przedstawi diaporamę Wokół Bystreca, natomiast Jacek Wnuk (www.karpatywschodnie.pl) diaporamę Powidoki z Karpat. Podsumowaniem całej imprezy będzie pokaz polskiego filmu z 2000 r. Śladami Vincenza w reżyserii Waldemara Czechowskiego.
Serdecznie zapraszamy do wzięcia udziału w imprezie i wędrówce po dawnej Wierchowinie – świecie mądrym, dobrym i szczęśliwym.
Robert Kubit
Muzeum Podkarpackie
