W obecnym sezonie odnotowano już 10 pożarów związanych z eksploatacją urządzeń grzewczych. 3 to pożary od urządzeń, z czego 2 w kotłowniach w aż 7 przypadkach były to pożary sadzy w przewodach kominowych. Jeden rozprzestrzenił się na budynek. O niektórych, jak o pożarze w Bajdach Sezon grzewczy i dwa pożary informowaliśmy w KrosnoCity.pl. Równocześnie przekazaliśmy apel strażaków o ostrożność przy eksploatacji urządzeń grzewczych.

Dziś prezentujemy szerszy materiał na ten temat. Ubiegłe sezony grzewcze przyniosły w całej Polsce niespotykaną dotąd ilość tragedii, wynikających z nieprawidłowej eksploatacji urządzeń grzewczych i kominowo-wentylacyjnych. Dane są przerażające. Według statystyki prowadzonej przez Akademię Medycyny Sądowej i Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej, rocznie zatruciem tlenkiem węgla ulega ponad 126 osób oraz wybucha prawie ponad 4500 pożarów!

Te ludzkie tragedie spowodowane są wadami lub nieprawidłową eksploatacją urządzeń na paliwa stałe, ciekłe i gazowe oraz nieprawidłowym użytkowaniem przewodów wentylacyjnych i kominowych. Źle eksploatowany przewód kominowy oraz brak jego systematycznego oczyszczania powoduje duże nagromadzenie się sadzy, która może być przyczyną pożaru. Pożary kominowe są niebezpieczne, bo mogą spowodować pęknięcie komina i przeniesienie się ognia do wnętrza pomieszczenia.

Pożar w kominie
Czym jest „pożar komina”?  Jest to zapalenie się cząstek nagromadzonych wewnątrz przewodów kominowych (spalinowych), które zbierały się w czasie ogrzewania, a nie zostały wyczyszczone np. przez kominiarzy.

Sadza powstaje w wyniku niepełnego spalania stałego materiału palnego. Im prostsze jest używane „paliwo”, tym czystsze są sadze, a zatem bezpieczniejsze używanie pieca. W piecach grzewczych oczywiście nie wolno spalać tzw. resztek, śmieci i odpadów komunalnych, w tym folii, gumy (np. starych opon), które powinny być oddawane na wysypisko śmieci. Jako, że są to materiały chemicznie bardzo złożone, w piecu spalą się tylko częściowo i wytwarzają duże ilości cząstek sadzy, która odkłada się w przewodach kominowych. Tym samym „oszczędność” w wyniku spalania śmieci może bardzo drogo kosztować.

Zapaleniu się sadzy w kominie towarzyszy bardzo głośny szum spowodowany trwającą gwałtowną reakcją spalania w przewodzie. Uwaga! W czasie takiego pożaru powstają ogromne temperatury. Paląca się w wysokich temperaturach sadza może spowodować pękanie i nieszczelności w kominie. W ten sposób ogień lub wysoka temperatura wydostaje się na zewnątrz, dokonując zapalenia materiałów na poddaszu, czy w pomieszczeniach na niższych kondygnacjach, przylegających bezpośrednio lub pośrednio do komina. Tym samym pożar ma możliwość rozprzestrzenienia się oraz zniszczenia całego budynku. Takie niebezpieczeństwo powstaje szczególnie, jeżeli pożar wybuchnie gdy nikogo nie ma w domu i nikt nie zdąży na czas zareagować.

Głośny szum w kominie, co robić?
W przypadku zaistnienia pożaru w kominie należy:

• natychmiast wezwać Straż Pożarną (telefon 998 lub 112), podając szczegółowo co się dzieje oraz w jaki sposób dojechać do danego budynku,
• wygasić ogień w piecu, kominku,
• zamknąć dopływ powietrza do pieca od dołu i od góry (z braku powietrza ogień z czasem wygaśnie),
• przez cały czas dozorować całą długość przewodu kominowego od strony pomieszczeń, sprawdzać czy nie doszło do pęknięć
• zabezpieczyć do ewentualnego użycia (w momencie rozprzestrzenienia się ognia) środki gaśnicze, np. gaśnice, koc gaśniczy, podpięty wąż do instalacji wodnej, wodę w pojemniku,
• wylot z komina zabezpieczyć sitem kominowym lub mokrą płachtą, którą cały czas należy utrzymywać w stanie wilgotnym aż do czasu wypalenia się sadzy po czym pożar sam zgaśnie,
• udostępnić pomieszczenia i udzielić niezbędnych informacji przybyłym strażakom.

WAŻNE !

• NIE WOLNO wlewać wody do palącego się komina, gdyż grozi to jego rozerwaniem!
• Po pożarze sadzy w kominie należy wezwać kominiarza aby dokonał wyczyszczenia przewodów i zwrócił uwagę na ich stan techniczny. Należy pamiętać iż przez nieszczelne przewody wędrują palące się cząstki materiału palnego lub bardzo gorące gazy spalinowe, w tym groźny, bo trujący i niewyczuwalny tlenek węgla (czad).

Aby zapobiec tego typu zdarzeniom właściciele budynków mieszkalnych powinni zadbać we własnym zakresie o systematyczne czyszczenie przewodów dymowych lub wynajmując firmy zajmujące się tego typu usługami.

Podstawowe zasady bezpieczeństwa
Eksploatacja urządzeń elektrycznych
1. Nie należy obciążać instalacji elektrycznej nadmierną ilością odbiorników prądu elektrycznego, tak aby nie następowało nadmierne obciążenie instalacji powodujące przegrzewanie się kabli i przewodów oraz wypalanie styków w gniazdkach i puszkach rozgałęźnych,

2. Nie należy stosować naprawianych bezpieczników topikowych oraz bezpieczników o większej mocy niż przewidziane dla instalacji,

3. Nie wolno wykonywać prowizorycznych podłączeń elektrycznych,

4. Nie należy ustawiać elektrycznych urządzeń grzewczych bezpośrednio na podłożu palnym oraz w pobliżu materiałów łatwo zapalnych (mebli, firanek, itp.) - zachować odległość minimum 0,5m.

Eksploatacja urządzeń gazowych i na paliwo stałe
1. Zagrożenia mogące powstać przy użytkowaniu gazu wynikają przede wszystkim z braku należytej dbałości o instalację i urządzenia gazowe (nie dopuszczać do uszkodzeń mechanicznych i korozji), wszystkie odbiorniki gazu powinny być utrzymane w czystości i dobrym stanie technicznym (pojawienie się sadzy, lub żółty płomień na palniku to są oznaki wadliwego spalania gazu),

2. Nie wolno zatykać przewodów wentylacyjnych - w prawidłowo działających urządzeniach gazowych, w przypadku braku odpowiedniej ilości powietrza, następuje niezupełne spalanie gazu i może powstać trujący, niewyczuwalny tlenek węgla (CO). Ponadto nadmierna zawartość w powietrzu produktów spalania gazu jest szkodliwa dla zdrowia ,

3. Nie należy ogrzewać pomieszczeń kuchnią gazową - bardzo często takie praktyki kończą się poważnym zatruciem organizmu,

4. Gazowe urządzenia promiennikowe wyposażone w katalizatory mogą być używane w pomieszczeniach o powierzchni powyżej 40 mkw, w których nie przebywają stale ludzie,

5. Nie należy ustawiać gazowych urządzeń grzewczych w pobliżu materiałów łatwo zapalnych (mebli, firanek itp.) tak, aby nie nastąpiło ich nadmierne rozgrzanie i zapalenie,

6. Do zasilania urządzeń gazowych może być stosowany gaz płynny w butlach (propan-butan), pod warunkiem instalowania w jednym mieszkaniu, w warsztacie lub lokalu użytkowym nie więcej niż dwóch butli, przyłączonych do urządzeń gazowych, o zawartości gazu do 11kg każda,

7. Nie należy przechowywać butli gazowych w pomieszczeniach poniżej poziomu terenu (piwnicach i na klatkach schodowych), ponieważ gaz propan-butan jest gazem cięższym od powietrza i może zalegać w pomieszczeniu grożąc wybuchem,

8. Nie należy użytkować instalacji na gaz płynny w obiektach wyposażonych w instalacje gazu ziemnego ,

9. W obiektach, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego należy usuwać zanieczyszczenia z przewodów dymowych i spalinowych w celu zapewnienia ich odpowiedniej drożności, ponieważ brak odpowiedniego ciągu kominowego jest przyczyną ulatniania się tlenku węgla i śmiertelnych zatruć, szczególnie podczas kąpieli w łazienkach wyposażonych w gazowe ogrzewacze wody, jak również zapobiega zapalaniu zalegających w przewodzie kominowym zanieczyszczeń (głównie sadzy),

10. Podłoga łatwo zapalna przed drzwiczkami urządzeń grzewczych powinna być zabezpieczona pasem materiału niepalnego o szerokości co najmniej 0.3 m sięgającym poza krawędzie drzwiczek,

11. Nie należy gromadzić materiałów palnych w kotłowniach w pobliżu pieca na paliwo stałe, ponieważ przypadkowe wydostanie się iskier z komory spalania pieca może spowodować pożar kotłowni.

CO może zabić
Tlenek węgla (CO) zwany czadem jest gazem powstającym w wyniku niecałkowitego spalania węgla w atmosferze ubogiej w tlen. CO jest gazem palnym tworzącym z powietrzem mieszaninę wybuchową, nie jest wykrywalny przez zmysł wzroku i węchu - bezbarwny i bezwonny. Nie szczypie w oczy i nie "dusi w gardle". Do zatruć tlenkiem węgla, w tym niestety śmiertelnych, dochodziło także w Krośnie i powiecie krośnieńskim. Kilka przykładów z ostatnich lat:

• Czad powodem śmierci w Rymanowie
• Osiemnastolatka zmarła w łazience
• Tragiczna śmierć nastolatki
• Cichy zabójca nadal groźny

Objawy zatrucia czadem
U osoby zdrowej pojawiają się oznaki zatrucia jakimi są: szum w uszach , ociężałość, zawroty głowy, wymioty oraz ogólne osłabienie organizmu. Wywołuje również przyspieszenie tętna i oddychania, a następnie porażenie ośrodka oddechowego, bezdech i często doprowadza do utraty przytomności, a pod wpływem dłuższego działania do śmierci. Przy większej ilości CO w pomieszczeniach zamkniętych śmierć może nastąpić błyskawicznie, już po kilku oddechach, na skutek uduszenia w wyniku porażenia ośrodków oddychania. W przypadku kobiet w ciąży tlenek węgla dostaję się z krwią matki do krwi płodu i może powodować śmierć dziecka, nawet jeśli matka przeżyje zatrucie.

Czad do organizmu wchłania się w czasie, gdy oddychamy. Ponieważ jest bezbarwny i nie ma zapachu, wchłaniamy go zupełnie nieświadomie. Kiedy już jest w naszych płucach, wiąże się z hemoglobiną we krwi, tworząc tzw. karboksyhemoglobinę. Paradoksem jest to, że zatruty czadem zmarły na pierwszy rzut oka sprawia wrażenie okazu zdrowia - karboksyhemoglobina zabarwia skórę na różowo. Sam czad jest nieco lżejszy od powietrza, a przez co łatwo przenika przez nieszczelności w ścianach i stropach.

Stężenie karboksyhemoglobiny we krwi (%) i objawy zatrucia:

• 10-20 rozszerzenie naczyń skórnych, bóle głowy, uczucie ucisku w skroniach,
• 20-30 ból głowy i uczucie tętnienia w skroniach,
• 30-40 silny ból głowy, nudności, wymioty, osłabienie, oszołomienie, zapaść,
• 40-50 silny ból głowy, nudności, wymioty, osłabienie, oszołomienie, zapaść, zaburzenia czynności serca, przyspieszone tętno i oddech,
• 50-60 zaburzenia czynności serca, przyspieszone tętno i oddech, śpiączka przerywana drgawkami,
• 60-70 śpiączka przerywana drgawkami, upośledzenie czynności serca i oddychania, możliwa śmierć,
• 70-80 nikłe tętno, zwolnione oddychanie, porażenie oddychania i śmierć.

Tlenek węgla najczęściej powstaje w okresie zimowym podczas niewłaściwego użytkowania urządzeń grzewczych znajdujących się w gospodarstwie domowym lub ich wadliwego działania. Podstawową zasadą ich prawidłowego działania jest zapewnienie naturalnej wentylacji pomieszczeń.

Należy pamiętać, aby w pogoni za oszczędnościami związanymi z okresem ogrzewania, nie spowodować zbyt dużego uszczelnienia pomieszczeń w domu i odciąć dopływ świeżego powietrza (tlenu) z zewnątrz, niezbędnego do prawidłowego procesu spalania. Dotyczy to również zapewnienia prawidłowego jego wypływu na zewnątrz, w tym przez kratki wentylacyjne i przewody kominowe. Brak naturalnego ruchu powietrza, tj. napływu „świeżego” powietrza i wypływu „zużytego”, jest powodem nieprawidłowego procesu spalania, w którym wydziela się wiele szkodliwych substancji i związków chemicznych, w tym również zabójczego tlenku węgla, popularnie nazywanego „cichym zabójcą”.

Przed zatruciem CO może nas uchronić zakupienie i zamontowanie domowego detektora tlenku węgla, który zaalarmuje nas gdy stężenie tego gazu nadmiernie wzrośnie.

Pierwsza Pomoc
W razie zatrucia gazem należy wezwać pogotowie ratunkowe i udzielić zatrutemu pierwszej pomocy przedmedycznej:

• wynieść poszkodowanego na świeże powietrze,
• okryć kocem i nie pozwolić zasnąć,
• nadzorować chorego do czasu przybycia lekarza,
• gdy stracił przytomność, ale oddycha, należy poszkodowanego ułożyć w bezpiecznej pozycji,
• gdy nie oddycha należy zastosować sztuczne oddychanie.

Aby uniknąć zatrucia tlenkiem węgla należy stosować się do następujących zasad:

• przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne muszą być drożne - należy je okresowo czyścić i nie wolno ich zasłaniać, oczywiście nie mogą one posiadać nieszczelności powodujących penetrowanie pomieszczeń w sąsiedztwie,
• nie wolno zamykać otworów wentylacyjnych w drzwiach do kuchni i łazienki,
• podczas długotrwałego używania piecyków gazowych należy dodatkowo stworzyć przepływ powietrza np. przez uchylenie okna,
• urządzenia grzewcze muszą być okresowo sprawdzane przez pracowników zakładów usługowych posiadających odpowiednie zezwolenie ( nie naprawiać samemu),
• nie dopuszczać do długiego okresu pracy pieca gazowego przy czyjejś obecności w tym pomieszczeniu.

Wszystkim czytelnikom życzymy spokojnych i wesołych Świąt Bożego Narodzenia,
a strażakom w szczególności spokojnego sezonu grzewczego.

PSP Krosno / Piotr Dymiński
Foto:  archiwum, stock